გაიზიარებენ თუ არა Silicon Valley Bank -ის და Signature-ს ბედს საშუალო ზომის სხვა ამერიკული ბანკები

კრიზისი მსოფლიო საფინანსო სექტორში - რამ გამოიწვია ამერიკული ბანკების გაკოტრება, დაწყებულმა კრიზისმა რამდენად მოიცვა მსოფლიო ეკონომიკა, რამდენად გადამდებია საბანკო კრიზისის ნიშნები, რომელიც აშშ-სა და ევროპაში იკვეთება,  გაიზიარებენ თუ არა  Silicon Valley Bank -ის  და Signature-ს ბედს  საშუალო ზომის სხვა ამერიკული ბანკები და ჩაითრევენ თუ არა ისინი სისტემაშემქნელ უმხსხვილეს საფინანსო ინსტიტიტებსაც.

თემაზე  ჯიპას" პროფესორმა, ეროვნული ბანკის ყოფილმა ვიცე-პრეზიდენტმა მერაბ კაკულიამ გადაცემა „ბიზნესპარტნიორში“ ისაუბრა.

მერაბ კაკულიას განცხადებით,, ბანკების აქტივების გაპრობლემება მონეტარული პოლიტიკის (მპ) გამკაცრებამ დააჩქარა. თუმცა, გამკაცრება ინფლაციური პროცესების გაღვივებას მოჰყვა. კაკულიას შეფასებით, ფინანსური მდგომარეობა მეტ-ნაკლებად სტაბილურ ბალანსიან  ბანკებსაც გაუუარესდა, რომლებიც, მანამდე  საკრედიტო რისკთან დაკავშირებულ პრობლემებს ნაკლებად უჩიოდნენ.

პოსტპანდემიის პრობლემები კი პანდემიაში დაიწყო, ფულის მიმოქცევის არხების გადავსებით, როცა ყველა წამყვანი ქვეყნის ცენტრალურმა ბანკმა,  ეკონომიკის სტიმულირებისთვის განაკვეთები შეამცირა და ეკონომიკის არხები  ახლად დაბეჭდილი ლიკვიდობით გაიჭედა.

„ამის დიდი ნაწილი მიემართა ციფრულ სექტორში, რომელსაც  ემსახურებოდა სწორედ Silicon Valley Bank-ი,რომელიც ზომით მეთხუთმეტეა, ის არ არის სისტემაშექმნელი ბანკი, არ შედის უმსხვილეს ამერიკულ ბანკებში. ეს არის ბანკი, რომელიც ფოკუსირებულია ვენჩურულ კაპიტალზე, ინოვაციურ სტარტაპებზე და კრიპტოაქტივობებზე. შესაბამისად, როდესაც მისმა კლიენტებმა მიიღეს დიდი რაოდენობით ლიკვიდობა, ამ დროს საკრედიტო პირობები გაუარესებული იყო,“-აცხადებს კაკულია.

მისივე თქმით, ბანკის კლიენტებმა მიიღეს  დიდი ოდენობით ლიკვიდობა და ეს სახსრები მეტწილად გრძელვადიან სახაზინო ობლიგაციებში განთავსდა.  მისივე შეფასებით, ეს იმ დროისთვის, ნულოვანი საპროცენტო განაკვეთების პირობებში, ყველაზე ხელსაყრელი აღმოჩნდა.

შემდეგ მოვლენები არაპროგნოზირებადი სცენარით განვითარდა. „ბანკებისთვის გაუთვალისწინებელი რამ მოხდა, რასაც ასე მალე არ ელოდნენ. უზარმაზარმა  ფულის მასამ წარმოშვა  დიდი ინფლაციური რისკები და მოყვა მათი რეალიზება.

მერაბ კაკულიას თქმით, ამაზე ცენტრალური ბანკების რეაქცია იყო ანტიინფლაციური, მანამდე გატარებული  ექსპანსიონისტურის (ბაზრისთვის ფულის მიწოდების) საპირისპირო.  საფინანსო ინსტიტუტები ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში თუ ნულოვან განაკვეთებს ემხრობოდნენ, დროის მოკლე პერიოდში დაიწყეს პროცენტების გაზრდა.

ამ ვითარებაში ახლადგამოშვებულ სახაზინო ობლიგაციებზე მომგებიანობა იზრდება, მაგრამ მცირდება წინა პერიოდის ობლიგაციებზე, რომლითაც გაჯერებული იყო Silicon Valley Bank-ის პორტფელი, საპროცენტო განაკვეთი გაცილებით ნაკლები იყო. ამ სხვაობის შესავსებად კი ხდება ძველი ფასიანი ქაღალდების გაიაფება. შესაბამისად, ფასიანი ქაღალდების ის პორტფელი, რომელიც ამ ბანკს ჰქონდა, გაუფასურდა.

„ეს არ დარჩენილა შემჩნევის გარეშე. ამას მოყვა რეაქცია, როგორც სარეიტინგო კომპანიების, ასევე კლიენტებისგან,რომლებმაც დაიწყეს ბანკიდან დეპოზიტების გათხოვა. (კლიენტებს შორის, სტარტაპებთან ერთად უმსხვილესი ინოვაციური კომპანიებიც იყვნენ). უკან გათხოვილი ანაბრების 80% კი დაუზღვეველი (დეპოზიტების დაზღვევის ფედერალურ კორპორაციაში) აღმოჩნდა,“-აცხადებს კაკულია.

მისივე ინფორმაციით, მსგავს გამოწვევას ტრადიციულად თან სდევს გადაცემის ეფექტი, რომელიც ასევე რეალიზდა და ერთი კონკრეტული ბანკის ურთულესი  ფინანსური პრობლემები გაიზიარა კიდევ 2-მა, ნიუ-იორკის Signature-მ და First Republic Bank-მა , რომელმაც 10 დღეში კაპიტალიზაციის 3/4  დაკარგა.  

როგორც კაკულია აღნიშნავს, მიუხედავად იმისა, რომ ამ 3-დან არცერთი იყო სისტემაშემქმნელი ბანკი, ერთობლიობაში გამოვიდა დიდი აქტივი, რამაც შექმნა საფრთხე საბანკო სისტემაში უნდობლობის წარმოსაქმნელად.

კითხვაზე, საფრთხეების პრევენციისთვის საზედამხედველო პოლიტიკა რამდენად თანმიმდევრული და ადექვატური იყო, მარეგულირებელმა ხომ არ დაუშვა შეცდომა ან  დააგვიანა რეაქცია, ვერ გაანალიზა რისკები და დროულად არ გაამკაცრა პოლიტიკა, კაკულია აცხადებს, რომ მას არ ჰგონია ის, რომ საბანკო რეგულაციები, რომელიც 2007-2009 წლებში იქნა მიღებული, შესუსტებულია. მისი ინფორმაციით, ეს რეგულაციები ეხებოდა ძირითადად, სისტემაშემქნელ, დიდ ბანკებს.

„მაშინ ამ რეგულაციების ყურადღების მიღმა დარჩა ეგრეთ წოდებული რეგიონული ბანკები და ისინი ნაკლებად რეგულირებულნი იყვნენ. მათ ისარგებლეს და  საკრედიტო  აქტივობის ნაცვლად, მოახერხეს  ფასიანი ქაღალდების უზარმაზარი პორტფელის შექმნა.

„ეხლა უკვე პრობლემა იმაშია, როგორმე მოხდეს  რეგიონალური ბანკების დონეზე რეგულაციების გამკაცრება. აი ეს იყო დაგვიანებული.რეგიონალური ბანკები იმთავითვე გამორჩათ ყურადღების არეალიდან რეგულატორებს.  ამ დროისთვის გადაცემის ზრდის ეფექტი  არ არის, თუმცა არც ის არის გამორიცხული, რომ სირთულეების მასშტაბი ნებისმიერ დროს შეიცვალოს,“-აცხადებს კაკულია.

ბენეფიციარ ბანკებში ჯერჯერობით მოიაზრება 2 (Silicon Valley Bank ,Signature) და სავარაუდოდ დაემატება First Republic Bank.  ბანკები უნდა განიტვირთოს ვალდებულბებისგან, რომ გაიყიდოს.

როგორც კაკულია აცხადებს, აშშ-ს ცენტრალური ბანკი ამ „ცუდი პრეცედენტით“ იმედოვნებს, რომ საფრთხეს გაანეიტრალებს და კრიზისი ისე არ გარღმავდება, რომ სხვა ბანკებიც დასახმარებელი გახდეს.

პინაზეა  აშშ-ს მთელი საბანკო სექტორი, $2 ტრილიონის კაპიტალიზაციით და $ 620 მლრდ -ის ტოქსიკური აქტივი, რომელიც საპროცენტო განაკვეთის აწევის გამო გაუფასურებულმა ობლიგაციების პორტფელმა წარმოქმნა.

რაც შეეხება Credit Suisse-ს და იმას, თუ რატომ ჩავარდა ის ასეთ მდგომარეობაში, კაკულია აცხადებს, რომ ორი რეგიონალური, თუმცა, არცთუ ისე პატარა ფინანსური ინსტიტუტის გაკოტრებამ და შემდეგ ამაზე მოქმედმა გადაცემის ეფექტმა, გლობალურად გაზარდა უნდობლობა საფინანსო ინტიტუტების მიმართ.

„ეს ჯაჭვი უნდა გაწყევტილიყო სუსტ წერტილებში, ევროპაში ასეთი სუსტი წერტილი აღმოჩნდა Credit Suisse. ეს შემთხვევითი არ არის. ბოლო 1 წელია  Credit Suisse-ის მდგომარეობიდან გამოყვანის 6 სხვადასხვა გეგმა იქნა მიღებული. ამაში კი აქტიურ მონაწილეობას აქციონერებიც ღებულობდნენ, ისინი ფინანსურ ინექციებსაც აკეთებდნენ. მას შემდეგ, რაც ამერიკაში დეპოზიტარებმა თანხების გატანა დაიწყეს, პირველი ვისაც ბანკის მენჯმენტმა მიაკითხა, იყო უმსხვლესი აქციონერები. მათ სათავეში იდგა საუდის არაბეთის ეროვნული ბანკი.  ამ აქციონერებმა ერთხმად განაცხადეს, რომ Credit Suisse-ს არაფერი ეშველობოდა და დამატებითი ფულის ჩადება იქნებოდა კიდევ უფრო დიდი დანაკარგების მომტანი. მხოლოდ ამის შემდეგ, შვეიცარიის ფედერალურმა საზედამხედველო სამსახურმა გადაწყვიტა  გადაედგა არაორდინალური ნაბიჯები. ის, რომ აქციონერებს არაფერი კითხეს, ეს ცოტა გაზვიადებული შეხედულებაა,“-აცხადებს კაკულია.

მისივე განცხადებით, შვეიცარიის მთავრობამ ეროვნული ღირსების დონეზე აიყვანა სიტუაციის განმუხტვა, შესაბამისად, UBS -ისთვის Credit Suisse-ის $ 3 მლრდ-ად მიყიდვის ტრანზაქცია  ყველაზე ოპტიმალურია. იმის მიუხედავად, რომ მსოფლიო  TOP-30 -ში შემავალი ბანკის გადასარჩენად, 57 მლრდ-ზე მეტი შვეიცარული ფრანკი, გადასახადის გადამხდელთა ჯიბიდან დაიხარჯება.