35 წელი ჩერნობილის ტრაგედიიდან - EBRD-მა ფონდი დააფუძნა და საერთაშორისო თანამშრომლობას იწყებს
26 აპრილს ჩერნობილის ტრაგედიიდან 35 წელი გადის. სწორედ 35 წლის იუბილედან ერთი დღის შემდეგ, სამშაბათს ევროპის რეკონსრუქციისა და განვითარების ბანკის (EBRD) შექმნილი ახალი ფონდი პირველ სხდომას გამართავს.
EBRD მიიჩნევს, რომ ჩერნობილის ისტორია გრძელდება და "ჩერნობილის საქმის“ მთავარ პარტნიორად რჩება. საერთაშორისო საფინანსო ინსტიტუტმა უკრაინის მოთხოვნის საფუძველზე, 2020 წლის ნოემბერში დააარსა ჩერნობილის საერთაშორისო თანამშრომლობის ახალი ანგარიში, რომლის მიზანი ინტეგრირებული გეგმის შექმნაა და ის გახდება გრძელვადიანი პროექტების შემუშავებისა და განხორციელების საფუძველი.
როგორც EBRD აცხადებს, საერთო ჯამში საერთაშორისო საფინანსო ინსტიტუტმა ჩერნობილის თავშესაფრის ფონდისა და ბირთვული უსაფრთხოების ანგარიშის საშუალებით დაახლოებით 2 მილიარდი ევროს სახსრების მობილიზება შეძლო. აქედან, EBRD-მა საკუთარი რესურსებით 715 მილიონი ევრო გამოყო ობიექტის სტაბილურობის შესანარჩუნებისა და ახალი უსაფრთხო „დაბლოკვისთვის“.
დღეს, ჩარნობილის თავზე ჰორიზონტალური განყოფილება სარკოფაგის მსგავსად, ახალ უსაფრთხო ზონაში დომინირებს. ფოლადის კონსტრუქციის სიგრძეა 108 მეტრი და სიგრძე 162 მეტრი, სიგრძე 257 მეტრი და სიცოცხლის ხანგრძლივობა მინიმუმ 100 წელი. იგი ორ ეტაპად იქნა აწყობილი უბედური შემთხვევის ადგილის მახლობლად, გაწმენდებულ ადგილზე და, მიუხედავად მისი ზომისა და 36000 ტონა წონისა, 327 მ პოზიციაზეა მოთავსებული. ეს არის ყველაზე დიდი მოძრავი ნაგებობა, რაც ოდესმე აშენებულა.
"ამბავი აქ არ მთავრდება, სამუშაოების შემდეგი ეტაპი ახლა უნდა დაიგეგმოს, შეთანხმდეს და განხორციელდეს. რეაქტორ 4-ში არსებული 200 ტონა რადიოაქტიური ბირთვული საწვავი ახლა დაცულია. თუმცა, დროთა განმავლობაში სარკოფაგის ნაწილები არასტაბილური გახდება და მათ გარკვეულ ეტაპზე მოხსნა მოუწევთ. ამის გაკეთების შემდეგ, სამუშაო უფრო მიუახლოვდება რეაქტორის შიდა მხარეს", - ნათქვამია EBRD-ის გავრცელებულ რელიზში.
ინფორმაციისთვის, 1998 და 1999 წლებში რეაქტორის სასწრაფო შეკეთებამ ხელი შეუშალა 3 რეაქტორს, რომელიც ჯერ კიდევ მუშაობდა. ბირთვული ენერგიის წარმოება ჩერნობილში მხოლოდ 2000 წლის ბოლოს შეწყდა.
მომდევნო წელს, 4 რეაქტორის დალუქვის მიზნით, მიღებულ იქნა გადაწყვეტილება თაღოვანი ფორმის ფოლადის კონსტრუქციის აშენებისთვის, რომელსაც ეწოდება New Safe Confinement (NSC) და ჩერნობილის ყველაზე თვალსაჩინო პროექტია, რომელიც 2016 წლის ბოლოს უკრაინის ხელისუფლებას გადაეცა.
შემდგომ წლებში ერთდროულად რამდენიმე დავალება შესრულდა. დეტალური ტექნიკური სამუშაოები დაიწყო ეროვნული უშიშროების საბჭოში. ადგილი უნდა დასტაბილურებულიყო და მომზადებულიყო სამშენებლო სამუშაოებისთვის. პირველი პროექტი, რომელიც EBRD-მ განახორციელა, იყო თხევადი რადიოაქტიური ნარჩენების გამწმენდი ნაგებობის მშენებლობა (LRTP) რომელიც 2014 წლიდან ფუნქციონირებს და 35,000 კუბური მეტრ დაბალ და საშუალო დონის თხევად ნარჩენებს ადგილზე ამუშავებს. იმავდროულად, ყურადღების ცენტრში მოექცა დახარჯული საწვავის შეკრების უსაფრთხო შენახვა 1, 2 და 3 რეაქტორებისგან.
შეგახსენებთ, რომ 1986 წლის 26 აპრილს 01:23:40 საათზე ჩერნობილის ატომურ ელექტროსადგურში რეაქტორი 4 აფეთქდა, რის შედეგადაც რადიოაქტიური ნივთიერებების გამოყოფა მოხდა. ეს იყო მსოფლიოში ყველაზე მძიმე ბირთვული ავარია.
გაჩნდა ხანძარი, რამაც გამოიწვია რადიოაქტიურობის ძირითადი გამოყოფა გარემოში. ქარი ატარებდა დაბინძურებულ ნაწილაკებს უკრაინის, ბელორუსისა და რუსეთის, ასევე სკანდინავიის და უფრო ფართო ევროპის ნაწილებზე. ევაკუირებული იქნა მიმდებარე ქალაქის პრიპიატის 50 000 მცხოვრები, რომლებიც იქ აღარ დაბრუნებულან. 26 აპრილის 06:35 საათისთვის ელექტროსადგურის ყველა ხანძარი ჩააქრეს, გარდა რეაქტორ 4-ის ხანძრისა, რომელიც მრავალი დღის განმავლობაში იწვოდა. დაახლოებით 5000 ტონა ბორი, დოლომიტი, ქვიშა, თიხა და ტყვია ჩამოაგდეს ვერტმფრენებიდან ხანძრის ჩაქრობის მიზნით. მოგვიანებით განადგურებული რეაქტორი დროებითი სტრუქტურით - ე.წ. სარკოფაგით დაფარეს, რომელიც უკიდურესად საშიშ პირობებში აშენდა.
ფოტო: BBC
მთავარი ფოტო: artstation.com
