გამოუყენებელი რესურსი - რატომ ვერ ვითარდება საქართველოში კაპიტალის ბაზარი
საქართველოს საფონდო ბირჟაზე სავაჭრო სისტემა განახლდა. ცვლილებების თანახმად, საქართველოში გამოშვებული სახელმწიფო, თუ კორპორატიული ფასიანი ქაღალდები ინახება და მათი ანგარიშსწორება ახალ სისტემაში ხორციელდება. კერძოდ, თუ დღემდე ანგარიშწორება კომერციულ ბანკებში არსებულ ანგარიშებზე ხდებოდა, ახლა ეს პროცესი ეროვნულ ბანკში არსებული ანგარიშების მეშვეობით წარიმართება.
როგორც „ბიზნესპარტნიორთან“ „საქართველოს საფონდო ბირჟის“ გენერალური დირექტორი, გიორგი ფარესიშვილი აცხადებს, განახლებული სისტემა სრულად ესადაგება ევროკავშირში არსებულ სტანდარტებს.
„დღეს თანამედროვე სავაჭრო სისტემა გვაქვს. ასევე განახლდა საკლირინგო-საანგარიშსწორებო სისტემა ჩვენს შვილობილ კომპანიაში, „საქართველოს ფასიანი ქაღალდების ცენტრალურ დეპოზიტარში“. ეს ის კომპანიაა, რომლის მეშვეობითაც საფონდო ბირჟაზე დადებული გარიგებების ანგარიშსწორება ხდება. მაგალითისთვის მოვიყვან „ფრონტ ოფისსა“ და „ბექ ოფისს“. „ფრონტ ოფისი“ გახლავთ საქართველოს საფონდო ბირჟა, ხოლო „ბექ ოფისი“ საქართველოს ფასიანი ქაღალდების ცენტრალური დეპოზიტარი, რომელიც უშუალოდ ახდენს დადებული გარიგებების ანგარიშსწორებას. ეს საკმაოდ კომპლექსური ამოცანაა და ჩვენ სწორედ ეს ძველი ანგარიშსწორების სისტემის მთლიანად შევცვალეთ. დავნერგეთ სრულიად ახალი, თანამედროვე სისტემა. ეს იყო ჩვენი ერთობლივი პროექტი ეროვნულ ბანკთან ერთად. დღეს საქართველოში გამოშვებული ყველა ფასიანი ქაღალდი, დაწყებული სახელმწიფო ობლიგაციებიდან, დამთავრებული კორპორატიული ობლიგაციებითა და აქციებით, ინახება და მათი ანგარიშსწორება ხდება ახალ სააღრიცხვო-სააგნარიშსწორებო სისტემაში, რომელსაც ეროვნულ ბანკთან ერთად ვფლობთ.
ახალი სისტემების დანერგვამ საშუალება მოგვცა, რომ ანგარიშსწორება მოვახდინოთ ე.წ ეროვნული ბანკის ფულით. სანამ ახალ სისტემებს დავნერგავდით, ანგარიშწორება ხდებოდა კომერციული ბანკების შიგნით არსებული ანგარიშების მეშვეობით, რაც ყოველთვის გარკვეული რისკების მატარებელია. კომერციული ბანკი, როგორც ნებისმიერი სხვა კერძო ორგანიზაცია 100%-ით არ არის დაზღვეული გაკოტრებისგან, ან სხვა ფინანსური პრობლემებისგან. ჩვენ ეს ანგარიშსწორება უკვე იმ ანგარიშებზე გადავიტანეთ, რომლებიც უშუალოდ ეროვნულ ბანკშია განთავსებული. ის გაცილებით უფრო დაცული და საიმედოა. იმედია, არავის გვჯერა, რომ ეროვნული ბანკი გაკოტრდება. შესაბამისად, ამ მხრივ სრულიად შევესაბამებით საერთაშორისო პრაქტიკას. ყველა განვითარებულ საფონდო ბაზარზე ანგარიშსწორება ხდება იმ ანგარიშების მეშვეობით, რომელიც ცენტრალურ ბანკებშია განთავსებული. საქართველოში ეს ეროვნული ბანკის ექვივალენტია“,- განმარტავს ფარესიშვილი.
სიახლებიის მიუხედავად, საქართველოში ფასიანი ქაღალდების ბაზარზე არაერთი გამოწვევაა. საფონდო ბირჟით დაინტერესება არც ისე დიდია. მართალია, 2014 წლის შემდეგ ბირჟაზე განთავსებული ფასიანი ქაღალდების რაოდენობა მზარდია, თუმცა მხოლოდ ობლიგაციების გამოშვების ხარჯზე, რაც კაპიტალის ბაზრის განვითარების წინაპირობად ვერ ჩაითვლება. სპეციალისტები განმარტავენ, რომ ამისთვის აქციებით ვაჭრობაა საჭირო.
უკანასკნელი მონაცემებით, საფონდო ბირჟაზე 40-მდე კომპანიის ობლიგაციებია დალისტული მაშინ, როდესაც აქციების რაოდენობა მხოლოდ 5-ია.
„ზოგადად, ობლიგაციების ბაზარი იმიტომ განვითარდა უფრო სწრაფად და დინამიურად, ვიდრე აქციების ბაზარი, რომ ობლიგაციების გამოშვება უფრო მარტივია. ის არ გულისხმობს კომპანიაში წილის გაყიდვას, შესაბამისად, ძირითადი აქციონერის, ან მფლობელის მიერ თავისი წილის შემცირებას. ობლიგაცია, ფაქტობრივად, სესხის ექვივალენტია. თქვენ სესხულობთ თანხას ინვესტორებისგან და გარკვეული პერიოდის შემდეგ გარკვეული პირობებით მას უკან აბრუნებთ. მაშინ, როდესაც აქციის გამოშვება გულისხმობს თქვენი კომპანიის წილში სხვა აქციონერებისა და პარტნიორების შემოყვანას, რაც შეიძლება, ყველასთვის კომფორტული არ იყოს.
თუმცა, 2020 წელს და ამ წლის დასაწყისშიც გვქონდა რამდენიმე სასიხარულო მოვლენა აქციების ბაზრის თვალსაზრისით. საფონდო ბირჟაზე სამი ახალი კომპანიის აქცია ვიხილეთ. ესენია ბათუმში სასტუმრო „ეუფორიას“ აქციები, ასევე „გრინ დაზღვევის“ აქციები და სულ ბოლოს, 2021 წლის იანვარში საფონდო ბირჟაზე განთავსდა კახეთის ტრადიციული მეღვინეობის (KTW) აქციები. მანამდე საქართველოს ბანკისა და ლიბერთი ბანკის აქციები გვქონდა. უკვე 5 კომპანიის აქციები გვაქვს საფონდო ბირჟის ლისტინგში, მაგრამ, რა თქმა უნდა, ეს საკმარისი არ არის. ჩვენი აზრით, საქართველოს საფონდო ბაზრის წარმატებისთვის აუცილებელია აქციების ბაზრის განვითარება. რამდენი ახალი ობლიგაციაც არ უნდა გამოვუშვათ, ის თვისობრივად ვერ ჩაანაცვლებს აქციების ბაზარს. აქციები, ეს სულ სხვა ფენომენია. მას ეკონომიკისთვის სულ სხვა ეფექტი მოაქვს, ვიდრე ობლიგაციების გამოშვებას“,- აღნიშნავს გიორგი ფარესიშვილი.
როგორც ჩანს, აქციებით ვაჭრობას დადებითი ეფექტი მხოლოდ, ზოგადად ეკონომიკისთვის არ მოაქვს. მისი გაყიდვით სარგებელს კერძო კომპანიაც იღებს. „საფონდო ბირჟის“ დირექტორი იმ უპირატესობას განმარტავს, რომელიც აქციებს ობლიგაციებთან მიმართებით აქვს.
„აქციების გაყიდვით შემოსულ თანხას არ სჭირდება უკან დაბრუნება. კომპანიას შეუძლია, გადაიხადოს დივიდენდი, თუ ის იყო წარმატებული, მაგრამ ამის ვალდებულება არ აქვს. თუ კომპანიას ცუდი ფინანსური წელი ჰქონდა, მაშინ შეუძლია, დივიდენდი საერთოდ არ გადაიხადოს და კაპიტალი შეინარჩუნოს. რაც შეეხება ობლიგაციებს, ის ნებისმიერ შემთხვევაში ვალდებულია, რომ დააბრუნოს ობლიგაციის თანხა და ასევე გადაიხადოს ის საპროცენტო სარგებელი, რაც ამ ობლიგაციას ერიცხება“,- აღნიშნა მან.
ის, რომ საქართველოში კაპიტალის ბაზარი განვითარებული არ არის, რიგ პრობლემებს უქმნის თავად კერძო სექტორს. კერძოდ, უფრო რთულდება ფინანსებზე ხელმისაწვდომობა - დილემა, საიდანაც კერძო სექტორმა გამოსავალი წლებია ვერ მონახა.
„საქართველოში კომპანიების დიდ უმრავლესობას კაპიტალზე წვდომასთან დაკავშირებით სირთულეები აქვს. ეს რამდენიმე ფაქტორით არის გამოწვეული. მთავარი ფაქტორი ის არის, რომ საქართველოში კაპიტალი ზოგადად ძალიან ძვირია. ეს იმ რთულ საინვესტიციო გარემოს უკავშირდება, რომელიც საქართველოშია. აქ იგულისხმება გეოპოლიტიკური რისკები, კანონმდებლობის ხშირი ცვლილება, რეგულაციები, რომლებსაც ინვესტორები ვერ აღიქვამენ დადებითად, ასევე სასამართლო სისტემასთან დაკავშირებული პრობლემები, როდესაც დავები ჭიანურდება დიდი ხნის განმავლობაში, ბიზნესს კი არ აქვს იმედი, რომ სასამართლოს გზით დროულად მიაღწევს სასურველ შედეგს. ეს ყველაფერი, რა თქმა უნდა, საინვესტიციო გარემოზე მოქმედებს ძალიან ცუდად და ამიტომაა ქვეყანაში კაპიტალი ძვირი. თუმცა, ეს ერთადერთი მიზეზი არ არის, რის გამოც კომპანიებს ფასიანი ქაღალდების გამოშვება უჭირთ. როდესაც კომპანია კაპიტალის მოზიდვის რამდენიმე წყაროს განიხილავს, მას ყოველთვის აქვს საბანკო სესხის მიღების ალტერნატივა. კარგ კომპანიებს კი არ უჭირთ დღეს სესხის მიღება. პირიქით, დიდი კონკურენციაა ბანკებს შორის, რომ მათ სესხი გასცენ კარგ, გადამხდელუნარიან კომპანიაზე. საპროცენტო განაკევთი კი იმის პირველი ნიშანია, რომ საქართველოში კაპიტალი ძვირია. აბა, იაფი რომ იყოს საპროცენტო განაკვეთები ჩვენთანაც ინებოდა ისეთი, როგორიც ევროკავშირში. ჩვენთან არსებული საპროცენტო განაკვეთები ზუსტად ასახავს იმ რისკებს, რომლებიც საქართველოში არსებობს.
იმისთვის, რომ კომპანიამ კაპიტალის მოზიდვის ალტერნატიული გზა გამონახოს, უნდა არსებობდეს განვითარებული კაპიტალის ბაზარი. ეს ნიშნავს, რომ უნდა იყოს ბევრი ინვესტორი, როგორც ადგილობრივი, ასევე უცხოელი, რომლებიც მზად იქნებიან, რომ დააბანდონ თავისი კაპიტალი ქართულ ფასიან ქაღალდებში. იქნება ეს აქციები, თუ ობლიგაციები“,- განმარტავს საფონდო ბირჟის დირექტორი.
გიორგი ფარესიშვილი კიდევ ერთ გამოწვევაზე ამახვილებს ყურადღებას. პრობლემა ფინანსური განათლების დაბალი დონეა.
„მოსახლეობის აბსოლუტურმა უმრავლესობამ არც კი იცის, რომ ის არსებობს და თანხის დაბანდება ფასიან ქაღალდებში შეუძლიათ და რომ ეს არ გახლავთ არც კაზინო და არც ლატარეა. ეს არის ჩვეულებრივი ფინანსური ოპერაცია, რომელსაც სჭირდება ანალიზი და ამის საფუძველზე ინვესტირების განხორციელება. საქართველოში მოსახლეობის აბსოლუტურ უმრავლესობას დანაზოგის შენახვის ძირითად წყაროდ დღემდე ან საბანკო დეპოზიტი, ან უძრავი ქონება მიაჩნია. გვჭირდება დრო, რომ მათი ცნობიერება ამაღლდეს და დაინახონ, რომ არსებობს ფასიანი ქაღალდების ბაზარიც, როგორც ერთ-ერთი ალტერნატივა“,- მიიჩნევს ის.
საქართველო განებივრებული არც საინვესტიციო ფონდებითაა. ამ უკანასკნელის ხელშეწყობის მიზნით, გასულ წელს პარლამენტმა ახალი კანონი მიიღო. მისი მიზანი, საქართველოში საინვესტიციო ფონდების ბაზრის განვითარებისთვის შესაბამისი წესების დადგენა და თავისუფალი კონკურენციის უზრუნველყოფაა. კანონით საინვესტიციო ფონდების შექმნისა და მათ მიერ საქმიანობის განხორციელების მარეგულირებელი წესებისა და ინვესტორთა ინტერესების დაცვის სამართლებრივი საფუძვლები დადგინდა.
მაშინ კანონმდებლები ამბობდნენ, რომ ცვლილებები ქვეყანაში კაპიტალის ბაზრის განვითარებას და ინვესტორების მოზიდვას შეუწყობდა ხელს, თუმცა დოკუმენტის ეფექტი ჯერჯერობით არ ჩანს. ყველაზე მსხვილი ინვესტორი ბაზარზე საპენსიო სააგენტოა.
„საპენსიო ფონდი უკვე მსხვილია, მოგროვილია 1 100 000 000 ლარზე მეტი. ამ თანხის ინვესტირება საფონდო ბაზარზე რომ მოხდეს, რა თქმა უნდა, ამას ძალიან დიდი ეფექტი ექნება. მაგრამ პრობლემა ის არის, რომ საპენსიო ფონდი კანონმდებლობიდან გამომდინარე ძალიან შეზღუდულია იმ ინვესტიციებში, რისი გაკეთებაც შეუძლია. ეს იყო ჩვენი ერთ-ერთი მთავარი შენიშვნა, როდესაც საპენსიო ფონდი იქმნებოდა. ბაზრის მონაწილეები ვამბობდით, რომ კანონი ზედმეტად მკაცრად იყო დაწერილი. საპენსიო ფონდის საინვესტიციო შეზღუდვები იმდენად მძიმე იყო, რომ რეალურად, მათ ფასიან ქაღალდებში სახსრების ჩადების გასაქანი არ ჰქონდათ. ახლა კი 2 წლის შემდეგ თქვენ რომ საპენსიო ფონდის პორტფელს გადახედოთ, ვერ ნახავთ ვერც ერთ ფასიან ქაღალდს. მთლიანი პორტფელი ინვესტირებულია საბანკო დეპოზიტებზე, საბანკო სადეპოზიტო სერთიფიკატებში და მიმდინარე ანგარიშებზე. ეს არა იმიტომ, რომ ვინმეს ეს მოსწონს, უბრალოდ საპენსიო სააგენტოს სხვა არჩევანი არ აქვს. მათი საინვესტიციო სამსახური უბრალოდ ხელ-ფეხ შეკრულია და ვერ ახდენს ინვესტირებას ფასიან ქაღალდებში იმ მოცულობით, რაც სურთ. იმის პრობლემაც არის, რომ არ არის შერჩეული სპეციალური დეპოზიტარი. კანონის მიხედვით კი, საპენსიო ფონდი სპეციალური დეპოზიტარის გარეშე ფასიან ქაღალდებში ინვესტირებას ვერ განახორციელებს. თავის დროზე, როდესაც ეს კანონი იწერებოდა, ამაზეც ვაფრთხილებდით ზედამხედველ ორგანოსა და საქართველოს მთავრობას, რომ სპეციალური დეპოზიტარის წესები და მოთხოვნები იყო ზედმეტად მკაცრი. ამის გამო საპენსიო სააგენტოს ძალიან გაუჭირდება მისი შერჩევა. სამწუხაროდ, აქაც გამართლდა ჩვენი პროგნოზები. 2 წელია არჩევენ სპეციალურ დეპოზიტარს. საქართველოში ძნელად მოიძებნება ფინანსური ინსტიტუტი, რომელიც ყველა იმ მოთხოვნას დააკმაყოფილებს, რომელიც კანონში გაწერილია სპეციალური დეპოზიტარის მიმართ“,- განმარტავს საფონდო ბირჟის დირექტორი.
გამოდის, რომ რეგულაციები კაპიტალის ბაზარს გარკვეულწილად აფუჭებს. საპენსიო სააგენტო კი ამის ნათელი მაგალითია.
ეს ერთადერთი შემთხვევა არ არის, როდესაც რეგულაცია ბაზრის განვითარების გარკვეულწილად შემაფერხებელია. არავინ არის წინააღმდეგი, რომ რეგულაციები იყოს სწორი. რეგულაციები უნდა იყოს ისეთი, რომ დავიჭიროთ სწორი ბალანსი რისკების შემცირებასა და ბაზრის განვითარებას შორის. თუ ზედმეტად მკაცრი იქნება რეგულაციები, რა თქმა უნდა, რისკები აღარ იქნება, მაგრამ ბაზარიც არ გვექნება. ის უბრალოდ არ განვითარდება. არც ისეთი რეგულაციები უნდა იყოს, რომ ყველა კომპანიამ, რომელსაც მოესურვება, შეძლოს ფასიანი ქაღალდის გამოშვება. აქ უკვე მეორე რისკია. გამოვა, რომ ინვესტორები აღარ იქნებიან დაცულები. ანუ, ისინი განახორციელებენ ინვესტირებას ისეთ ფასიან ქაღალდებში, რომლებიც საიმედო არ არის და ისინი ამ ფულს დაკარგავენ. ასეთ უკიდურესობაში გადავარდნაც არ გვინდა. საჭიროა სწორი ბალანსის დაჭერა. სამწუხაროდ, ჯერჯერობით რეგულაციები ხშირ შემთხვევაში ზედმეტად მკაცრია. ამის მიზეზი შესაძლოა ის იყოს, რომ ეროვნული ბანკი და მთავრობა ქვეყანაში ევროპაში აპრობირებული რეგულაციების დანერგვას ცდილობენ. არის შემთხვევებიც, როდესაც ევროკავშირის რეგულაციები არ ამბობს, რომ ცალსახად ან ასე უნდა იყოს, ან ისე. ან კატეგორიულად არ ითხოვს, რომ ყველაზე მკაცრი ფორმით დაინერგოს, მაგრამ რატომღაც საქართველოში არის ტენდენცია, რომ ხშირად ყველაზე მკაცრი ფორმით ინერგება ეს რეგულაცია. ამის მიზეზი, ჩემი აზრით, ზედმეტი სიფრთხილე და კერძო ფასიანი ქაღალდების ბაზრის ცოდნის ნაკლებობაა. ვისაც არ უმუშავია აქციების ბაზარზე, იმას გაუჭირდება ზუსტად გაიგოს რა მოთხოვნები აქვს ბაზარს და რა არის საჭირო მისი დინამიურად განვითარებისთვის.
აქციების ბაზრის მიმართ ისეთივე მიდგომა, როგორიც არის კომერციული ბანკების მიმართ, ზედამხედველობის თვალსაზრისით, არასწორია. ეს სულ სხვანაირი ბაზარია. აქ სულ სხვა რისკებია და გაცილებით მოქნილი უნდა იყოს ბაზარიც და რეგულაციებიც. მუდმივად გვაქვს დისკუსია, როგორც მთავრობასთან, ასევე ეროვნულ ბანკთან და ვცდილობთ სწორი ბალანსის დაჭერას. ეს ხან გამოგვდის, ხან არა. იქ, სადაც ჩვენი პოზიცია არ გაიზიარეს, შედეგიც შესაბამისი გვაქვს“,- ამბობს ფარესიშვილი.
რა შეიძლება იყოს პრობლემების დაძლევის გზა და როგორ უნდა განვითარდეს ქვეყანაში კაპიტალის ბაზარი? ეს კითხვა წლებია არსებობს, ხშირად პასუხიც ნათელია, თუმცა ქმედითი ნაბიჯები მის დასაძლევად რატომღაც ვერ იდგმება. ფასიანი ქაღალდებით ვაჭრობა უფრო პოპულარული და სანდოობის მაღალი სტანდარტის მატარებელი რომ იყოს, სახელმწიფომ რამდენიმე გადაწყვეტილება უნდა მიიღოს.
როგორც საფონდო ბირჟის დირექტორი აცხადებს, პრობლემის დაძლევის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი გზა პრივატიზაციაა. ოღონდ, არა პირდაპირი მიყიდვის წესით, არამედ სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული საწარმოების აქციების საფონდო ბირჟაზე განთავსების გზით.
„ყველაზე მნიშვნელოვანი, რაც სახელმწიფომ აქციების ბაზრის განვითარებისთვის უნდა გააკეთოს ის არის, რომ საქართველოს საფონდო ბირჟაზე გამოუშვან და გასაყიდად გამოიტანონ მსხვილი სახელმწიფო კომპანიების აქციები. ისეთები, როგორებიც არის საქართველოს რკინიგზა, ნავთობისა და გაზის კორპორაცია, საქართველოს სახელმწიფო ელექტროსისტემა. ეს ისეთი კომპანიებია, რომლებიც ცნობადია, მონოპოლიებს წარმოაგდენენ თავიანთ სექტორში და ამ მხრივ საიმედოები არიან. მათ კონკურენტი არ ჰყავთ. მათ ფინანსურ მდგრადობას გრძელვადიან პერსპექტივაში საფრთხე არ ემუქრება. შეიძლება, მოკლევადიან პერსპექტივაში იყოს წლები, როდესაც ზარალზე არიან, მაგრამ გრძევლადიან პერსპექტივაში ბუნებრივი მონოპოლიები არიან და გაკოტრების საფრთხე არ უდგათ. მით უმეტეს, რომ საჭიროების შემთხვევაში სახელმწიფო მათ ფინანსური თვალსაზრისით დახმარებასაც გაუწევს. გარდა იმისა, რომ ბირჟაზე გამოვა ცნობადი ქართული კომპანიები, ამ ფასიანი ქაღალდების მოცულობა ბრუნვის თვალსაზრისით, იქნება უფრო მაღალი, ვიდრე იმ კერძო კომპანიების, რომლებიც დღეს საფონდო ბირჟაზე ივაჭრება. კერძო კომპანიები თავიანთი მასშტაბით ბევრად ჩამოუვარდებიან მსხვილ სახელმწიფო კომპანიებს. ეს ქმნის ე.წ მასშტაბის ეფექტს. ანუ, რაც უფრო დიდია კომპანია, მით უფრო მეტი აქციის გამოშვება ხდება და ეს მოცულობით უფრო დიდ თანხას წარმოადგენს. შესაბამისად, მეტი ინვესტორის მოზიდვაა შესაძლებელი და მეტი ბრუნვაა ამ ფასიან ქაღალდებშიც. უფრო აქტიურად ივაჭრება ასეთი ფასიანი ქაღალდები, ვიდრე პატარა მოცულობის საჯარო განთავსების დროს.
ხშირია შემთხვევა, როდესაც მსხვილი უცხოელი ინვესტორები პირდაპირ უარს აცხადებენ წვრილი პაკეტების შეძენაზე. თავიანთი დროის არასწორ ხარჯვად მიიჩნევენ, რომ პირობითად, 1 მილიონი დოლარის, ან ევროს ინვესტირება მოახდინონ საქართველოს საფონდო ბაზარზე, როდესაც მათ შეუძლიათ, რომ იგივე რუსეთში, თურქეთში, ან სხვა განვითარებულ ბაზრებზე 50 და 100 მილიონი დააბანდონ ერთბაშად. ეს მათთვის გაცილებით მომგებიანი და ეფექტურია. უცხოელი ინვესტორებისგან ხშირად გვესმის ეს რჩევა, რომ მსხვილი პაკეტები უნდა გამოვიდეს საქართველოს ბირჟაზე იმისთვის, რომ მათი მხრიდან ინტერესი იყოს. ვინაიდან, არსებობს ე.წ მასშტაბის ეფექტი, ჩვენ ვერ მოვთხოვთ პატარა ქართულ კერძო კომპანიებს, რომ თავიანთი აქციების 100%-იანი წილი გაყიდონ. ბუნებრივია, ბევრს სურს 50%-ზე მეტის, ანუ საკონტროლო პაკეტის შენარჩუნება. დარჩენილი 30%, ან თუნდაც 49% თანხობრივად იმდენად პატარა გამოდის, რომ ინვესტორებს უკარგავს ყველანაირ სურვილს ასეთ პატარა საჯარო განტავსებებში მონაწილეობის მიღების სურვილს. ეს დანარჩენ კომპანიებს სტმულს მისცემს. როდესაც ინვესტორები წამოვლენ და დაიწყებენ ბაზარზე ფასიანი ქაღალდების შეძენას, ისინი შეხედავენ სხვა კომპანიების ფასიან ქაღალდებსაც და სწორედ აქ გაჩნდება შესაძლებლობა კერძო ქართული კომპანიებისთვის, რომ მათ გამოუშვან ფასიანი ქაღალდები და მიყიდონ იმავე ინვესტირებს, რომლებიც შემოსულები არიან საქართველოს საფონდო ბაზარზე“,- განაცხადა ფარესიშვილმა.
